Amadekarîya
Nivîskar: Koma Berhevkarîyê
Dilawerê Zengî
Nivîskarê Kurd Dilawerê Zengî piştî Şewata Sînemaya Amûdê bi heşt mehan tê ser rûyê dinê. Di sala 1961ê de, li bajarê Amûdê hatîye dinyayê. Ew bixwe ji xelkê Kurdistana Bakur e, ji qeza Şêrwanê, welayeta Sêrtê, gundê Qewmik û ji êl û eşîra Dumila ye. Di dema şerê Dewleta Osmanî û Ûris de û ji ber sedemên ramyarî yên wê demê kalkê wî Mihemedê ‘Emê tevî malbata xwe ji gundê xwe derdikevin û berî didin binya xetê. Bi rê de û li gundekî ji gundên Wêranşehrê Mihemedê ‘Emê dimire. Lawên wî Isma’îlê Mihemedê ‘Emê û birayê xwe Mihemed meşextî binya xetê dibin û li bajarê Amûdê bi cî dibin.
Dilawerê Zengî, ji ber rewşa xizanî û feqîrtiyê xwendina xwe ya bilind kuta nekir. Lê xwe ji xwendina pirtûkan û çûn û hatina li nik mirovên rewşenbîr, siyasetmedar û zanayên Kurd û civatên wan bêpar nekir. Di sala 1977an de, dest bi nivîsandina Zimanê Kurdî kirîye. Bi saya alfabeya nemir Osman Sebrî, fêrî xwendin û nivîsandina bi zimanê Kurdî bûye.
Di sala 1979an li Amûdê bavê wî diçe ber dilovanîya Xwedê, di wê salê de dest bi nivîsandina helbestan dike. Li ber destê dêyeke welatparêz û miletperwer mezin dibe. Evê diyê (Ferîde Elî) bandoreke pir mezin li jiyana wî ya nivîskarî û ramyarîyê dike. Diya wî Ferîde Elî gelek zarok ji nav agirê sînema Amûdê xelas kirîye û bi navê Diya Pakrewanan tê naskirin. Bandora Şêxê welatparêz û neteweperest Şêx Sedredînê bavê kal pir lê dibe û li ser destê wî dest bi nivîsandina Kurdî dike.
Du salan li gundê Girê Sor mamostetîyê dike. Di sala 1979an de, li ber destê Seydayê Tîrêj hînî nivîsandina helbestê dibe û ji wê rojê de heta roja koçkirina Seyda hevaltîya wan berdewam kirîye. Navê Dilawer jî Seda lê kirîye.
Di sala 1980yî de ji neçarî berê xwe dide bajarê Şamê û li Zanîngeha Şamê kar dike. Piştî çend salan ji ber xebata wî ya siyasî, ewlekariya dewletê ez ji kar dûr xistîye. Ji wê rojê de, xwe ji nivîsandin û lêkolîn û xebatê re vala dike. Di sala 1983an de li ber destê Osman Sebrî hînî nivîsandina serbest dibe. Ji wê rojê de, li dora deh salan, têkilî di navbera wan de berdewan dibe ta ku Apê Osman ji nav me koç dike. Li bajarê Şamê gelek kursên fêrkirina zimanê Kurdî li nav Kurdên Şamê li dar dixe û bi sedan xort û keçên Kurd fêrî xwendin û nivîsandina zimanê Kurdî dike.
Di warê ramyarî de, li dora 35 salan kar kirîye û di vî warî de gelek keda wî heye. Di sala 1987an de Rewşen Bedirxan nas dike. Piştgirîya Rewşen Bedirxan di wergerandin, amadekirin û weşandina çend pertûkên wê û yên malbata wê de kir. Bîranînên Salih Bedirxan, Name bo Mustafa Kemal Paşa, Mîr Bedirxan û hwd...
Di sala 1991ê de piştî serîhildana Kurdên Başûr, diçe Kurdistanê û li wir çend semînerên rewşenbîrî û toreyî girê dide. Di hin rêdaksîyonên kovar û rojnameyên Kurdî de kar dike. Ji bilî nivîsandina lêkolîn û helbestan karê rojnamevanîyê jî dike. Di gelek kovar û rojnameyên Kurdî de nivîsandîye û dinivisîne. Gelek dîwanên helbestvanên Kurdan yên navdar ji tîpên Erebî wergerandîye Latînî û pêşgotin ji wan re nivîsîye. Hin ji wan ev in: Dîwanên Seydayê Tîrêj yê bi navê Xelat, Zozan û Cûdî; dîwana Seydayê Bêbuhar ya bi navê Zindan; du dîwanên helbestvan Ebdurehmanê Mizûrîyê bi navê Ji Evîna Çirayên Kevin û Li Xelkê Tehlê Li Min Şêrînê. Li dora 300 pirtûkên li ser tore, çande, dîrok, û folklorê Kurdî li Sûrîyê daye weşandin.
Di sala 1985an de jin anîye. Sê kur û keçek wî hene: Royar, Rodî, Ronî û Rewan.
Di sala 1998ê de hin nivîskar û ronakbîrên Kurd li Rojavayê Kurdistanê "Komîteya Xelata Osman Sebrî ji bo Dostanîya Gelan" li Şamê damezrandin, yek ji wan Dilawerê Zengî bû. Komîteya xelatê, biryar dabû ku dê her sê salan carekê dostekî ji dostên gelê Kurd xelat bike, da rêzdarîya xwe û ya gelê Kurd ji bo helwestên berevanî û berhemên dostên gelê Kurd bide xuyakirin. Zengî, di sala1999an de ji hêla Rojnameya Mîdiya ya ku partîya YNDK li başûrê Kurdistanê diweşîne xelatê Rêzname werdigre. Di 12/7/2000 de, li ser navê Komîta Xelata Osman Sebrî diçe bajarê Enqerê û xelatê pêşkêşî Prof. Îsmaîl Beşîkçî dike. Di sala 2004an li ser navê Komîta Xelata Osman Sebrî diçe Almanya ji bo xelata Osman Sebrî bide xanima hêja Danielle Mitterrand. Di sala 2008an li ser navê heman komîteyê diçe Almanya ji bo xelata Osman Sebrî bide mamosteyê gewre Munzir Elfedil. Di sala 2011an de careke din ji hêla Rojnameya Mîdiya ya ku partîya YNDK li başûrê Kurdistanê diweşîne xelatê Rêzname werdigre. Di sala 2012an de, bi destê komela Celadet Bedirxan ya çandeyî li bajarê Qamişlo hat xelatkirin. Di sala 2013an de, ji hêla komela Şawişka ve li bajarê Qamişlo hat xelatkirin.
Gelek caran serdana Kurdistanê kirîye û ji alîyê serokê Kurdistanê Mesûd Barzanî û Celal Talabanî û gelek serkirdayetîyên partî û rêxistinên siyasî û rewşenbîrî li Başûrê Kurdistanê dihate pêşwazîkirin.
Têkilî, danûstendin û hevaltîya wî bi van navdaran re pir xurt bû: Seydayê Tîrêj, Seydayê Cegerxwîn, helbestvan Yûsivê Berazî (Bêbuhar), ronakbîrê mezin Osman Sebrî, wêjevana gewre Rewşen Bedirxan, dîrokzan Hesen Hişyarê Serdî, helbestvan Keleş, helbestvan Hamid Bedirxan, helbestvan Umerê Le'lê, Zimanzan Ehmedê Palo, helbestvan Hadî Behlewî, zimanzan Rezoyê Osê, wêjevan Tewfîq El-Huseynî, helbestvan Mihemed Elî Heso, helbestvanê hêja Ehmedê Şêx Salih… û hwd.
Berhemên wî di warê helbest, çîrok, ziman, dîrok, wêje, zargotin û wergerandinê de ne, li dora 40 pirtûkî weşandîye. Gelek pirtûkên wî yên destnivîs, yên nehatine çapkirin hene. Ji ber rewşa siyasî û lêpirsîna ewlekariya dewletê, ji bilî navê xwe yê nivîskariyê, di bin gelek nasnavan de berhem, pirtûk, gotar û lêkolînên xwe belav kirine.
Ji sala 2013an heta bi 2020an serokê Yekîtîya Nivîskarên Kurd-Sûrîya bû.
Berhemên Dilawerê Zengî yê Çapkirî:
-Bîranînên min -Salih Bedirxan; Name bo Mistefa Kemal Paşa-Celadet Bedirxan; Bîranînên Jinekê (perçê duduyan)
ÇAVKANÎ
https://ku.wikipedia.org/wiki/Dilawer%C3%AA_Zeng%C3%AE
https://candname.com/dilawere-zengi-cawa-dayika-xelke-nabe-dayika-mirov-weha-ji-zimane-xelke-nabe-zimane-mirov/
https://www.youtube.com/watch?v=hVP2mNuCxDU
https://www.youtube.com/watch?v=l7ZV36uADRI
Nivîsén tékildar
