logo Amadekarîya

Ansîklopediya Kurdistanê

Amadekarîya

Ansîklopediya Kurdistanê

×
Dîrok Erdnîgari Çand û Huner Wêje Kurdolojî Vîdeo
Armanc Kedkar Têkili Derbarê malperê de Desteya Amadekariyê
Zeynelabidîn Zinar

Nivîskar: Koma Berhevkariyê

Zeynelabidîn Zinar nivîskar, wergêr û lêkolînerê Kurd e, ji bakurê Kurdistanê ye, di sala 1953yan de li gundê Hedhedkê ji dayik bûye ku li ser navçeya Qubînê ye. Yazdeh salan medreseya Kurdî, piştre îmam-xetîb û lîse xwendiye. Piştî kurtedemeke leşkeriyê, Zinar yazdeh salan di Şaredarîya Êlihê de xebitîye.

Pêşî li ba bavê xwe Mele Evdila; dûvre jî li ba Xelîfe Ûsiv, Mele Sedreddîn Yuksel û Mele Evdirrehman Durrê perwerdehîya medreseyê dît. Bavê Zinar Mele Evdila jî, ji alî derdorê ve wek nûnerê Mele Mistefa Barzanî dihat qebûlkirin.

Ji 12ê Îlona 1980yî ve ku cuntaya leşkerî hatiye û heta Sibata 1984an Zinar heşt caran hatiye girtin û gelek îşkence lê hatine kirin, sezayê girtîgehê û sirgûn lê hatine birrîn. Ew îşkenceyên ku dîtine, bi pirtûka xwe ya bi navê di “İşkencede 178 Gün” (178 Roj di Îşkenceyê de) diyar kiriye. Zinar, di dawîya 84an de jî çûye Swêdê. Piştî ku Zinar li Swêdê bi cih bûye, di Sibata 1985an de li Nexweşxaneya Xaça Sor beşa îşkencedîtiyan a Stockholmê de heta 1995an tedawî bûye.

Destpêka nivîsandina Zeynelabidîn Zinar a bi zimanê Kurdî, çendî ku di salên 1963-64an de pêşî bi tîpên Erebî çêbûye, di sala 1985an de li Swêdê bi awayekî birêkûpêk hatiye domandin. Pêşî dest bi tîpguhaztina klasîkên Kurmancî kiriye û lêkolîn li ser folklora Kurdî kiriye. Di heman demê de Zinar xwedî û berpirsê Weşanxaneya Pencînarê ye. Herwiha, ji gelek kesan qeset kom kirine û çîrok, stranên di nav van qesetan de jî deşîfre kirine. Ev hemû bi navê Xwençe di 10 cild kitêb de weşandine. Di kitêbê de ji 1700î bêhtir çîrok, stran, destan û hêmanên folklorîk hene.

Di sala 2021an de Zeynelabidîn Zinar piştî zilm û zordariya ku lê hatiye kirin, biryar da ku heta dawiya temenê xwe xizmeta zimanê kurdî bike û 178 pirtûkan binivîse. Zinar li ser sedema vê biryara xwe ya nivîsandina 178 pirtûkan gotiye; “Wextê cuntayê (darbeya leşkerî) 8 caran ez hatim girtin. 178 rojan îşkence li min kirin, her digotin ‘Kurdî tune ye, kitêb tune ye, alfabe tune ye, hûn welatê me perçe dikin’ min jî sond xwar û min soz da Xwedê, min got ez sax bifilitim, tenê ez ê xizmeta zimanê Kurdî bikim.”

Zinar heta niha 131 pirtûk nivîsandine û çap kirine, naverokên pirtûkên wî çendîn babetên cuda dihewînin. Li ser vê mijarê Zinar gotiye; “131 pirtûk bi nav û îmzeya min hatine weşandin. Piraniya wan klasîkên Kurmancî ne, min ji alfabeya Erebî wergerandine alfabeya Latînî û xebatên folklorîk in, lêkolîn in, werger in, bi vî şiklî ez hîn jî berdewam dikim.”

Zinar, endamê Sendîkaya Nivîskarên Swedî; Sendîkaya Rojnamevanên Sînornenas, PENa Swêdî û Komeleya Nivîskarên Kurd a Swêdê ye.

Zinar, hin kitêb ji destnivîsê veguheztine: Hostanîbêja Zarhaweyên Kurdî, Mele Nûriyê Hesarî, (rêziman, pexşan- kurmancî); Çanda Warê Talankirî, Ebas Alkan (folklor, pexşan û kêşan- Kurmancî); Mamikên Kurdî, M. Xalid Sadînî (folklor, pexşan- Kurmancî)

Çend kitêb jî wergerandine, yek ji van jî Jiyana Mele Seîdê Kurdî (Ebdurehman Norşî) ye û ji Tirkî wergerandîye Kurdî. Ev kitêb di sala 1919an de bi tîpên Erebî hatiye nivîsandin.

Veguhaztina gelek kitêban jî kiriye ji alfabeya Erebî bo ya Latinî:

  • Dîwan, Melayê Cizîrî
  • Nûbihar, Ehmedê Xanî
  • Eqîde, Ehmedê Xanî
  • Mewlûda Kurmancî, Melê Bateyî
  • Şerha Eqîdeya Ehmedê Xanî, Mele Ebdulah Qoxî
  • Sirmehşer, Feqe Reşîdê Hekarî
  • Nehc-ul Enam, Mele Xelîlê Sêrtî
  • Dîwan, Pertew Begê Hekarî
  • Rewdneîm, Şêx Evdirehmanê Axtepî
  • Dîwan, Şêx Evdirehmanê Axtepî
  • Mîrsad-ul Etfal, Şêx Mihemed Kerbela
  • Iqdê Durfam, Şêx Eskerî
  • Herdubat, Mele Zahidê Diyarbekrî
  • Leyl û Mecnûn, Şêx Mihemed Can
  • Serfa Kurmancî, Mele Elî Teremaxî
  • Hozanvanêt Kurd, Sadiq Behaedîn Amêdî
  • Sêkêşan, Mele Evdilhadîyê Comanî
  • Rênasî, Şêx Xiyasedîn Emre
  • Rêgeha Perestinîyê, Nûrullah Kodişkî
  • El Hemaîlu Fî‘ş Şemaîlî, Şêx Fethullah Werqanisî
  • Rîsalet-ul Kufrî wel Kebaîrî, Şêx Fethullah Werqanisî
  • Eqîdeya Îmanê, Şêx Fethullah Werqanisî

 

Hin ji kitêbên ku Zeynelabidîn Zinar nivîsandine ev in:

•          Xwençe Cild I

•          Xwençe Cild II

•          Xwençe Cild III

•          Xwençe Cild VI

•          Xwençe Cild V

•          Xwençe Cild VI

•          Xwençe Cild VII

•          Xwençe Cild VIII

•          Xwençe Cild IX

•          Xwençe Cild X

•          Nimûne Ji Gencîneya Çanda Qedexekirî (lêkolîn-Kurmancî)

•          Işkencede 178 Gun (serpêhatiya îşkenceyê-Tirki)

•          Siyabend û Xecê  (serpêhatî- Kurmancî)

•          Xwendina Medresê (lêkolîn-Kurmancî)

•          Kadîna Mişkan (çîrvanok- Kurmancî)

•          Balafira Jînê (çîrvanok- Kurmancî)

•          Xweşber (çîrokên folklorî- Kurmancî)

•          Mîrate (leyztikên zarûkan- Kurmancî)

•          Çarmix (helbestên îşkenceyê- Kurmancî)

•          Hemdîn û Şemdîn (serpêhatî- Kurmancî)

•          Fermana 33 Rewşenbîran (lêkolîn- Kurmancî)

•          Bingeha Çîroka Kurdî  (lêkolîn- Kurmancî)

•          Çivîka Bilûrvan (çîroka folklorî- Kurmancî)

•          Bawermendî -I (eqîde- Kurmancî)

•          Bawermendî –II (eqîde- Kurmancî)

•          Pîra Kût û Dîkê Derpîkurt (çîroka folklorî- Kurmancî)

•          Hecî Rovî (çîroka folklorî- Kurmancî)

•          Kurdistana Xwedê jî Şewitî  (meselokên rawilan- Kurmancî)

•          Nêçîra Çiyayê Reş (çîroka folklorî- Kurmancî)

•          Keywan Paşa û Keçelok (çîroka folklorî- Kurmancî)

•          Beranê Sêr (çîroka folklorî- Kurmancî)

•          Abidê Şikeftê (çîroka folklorî- Kurmancî)

•          Zira Kerê û Lota Devê (çîroka folklorî- Kurmancî)

•          Çîm Beg (çîroka folklorî- Kurmancî)

•          Qîza Paşayê Çîn û Maçînê û Hesenê Sênî (çîroka folklorî- Kurmancî)

•          Ji Heftan Çar Şaxên Çîroka Gul û Sînem (çîroka folklorî- Kurmancî)

•          Hevberdana Qijik û Kevokê (çîroka folklorî- Kurmancî)

•          Kalê Merivxwir (çîroka folklorî- Kurmancî)

•          Kewê Çîrokbêj (çîroka folklorî- Kurmancî)

•          Kerkerokê Bayê (çîroka folklorî- Kurmancî)

•          Sînelmasî û Mîr Mihê (çîroka folklorî- Kurmancî)

•          Sêva Sêrê (çîroka folklorî- Kurmancî)

•          Gurê Selikê (çîroka folklorî- Kurmancî)

•          Mele Kulî (çîroka folklorî- Kurmancî)

•          Pêxemberê Derewîn (meselokên folklorî- Kurmancî)

•          Mîrê Cîzîra Botan û Siltanê Stenbolê (serpêhatî- Kurmancî)

•          Xwişkebiratiya Teyr û Rovî (çîroka folklorî- Kurmancî)

•          Kurê Paşê û Mişkê Qut (çîroka folklorî- Kurmancî)

•          Cihê û Çil Kose (çîroka folklorî- Kurmancî)

•          Bablîcan (çîroka folklorî- Kurmancî)

•          Miriyê Li Ser Bîrê (çîroka folklorî- Kurmancî)

•          Serpêhatiya Wezîr û Paşê (çîroka folklorî- Kurmancî)

•          Mado Paşa û Keça Dêwê (çîroka folklorî- Kurmancî)

•          Mîr Mihê û Gulîzar (çîroka folklorî- Kurmancî)

•          Zerdeşt Pêxember (lêkolîn- Kurmancî)


ÇAVKANİ

https://www.pencinar.se/listapirtukan.html

 

https://www.youtube.com/watch?v=SgJrRZir3KA

Zeynelabidîn Zinar

Nivîsén tékildar

Mervan Serhildan

Di sala 1980yî de, li Enqereyê Zanîngeha Gaziyê beşa ‘Ragihandin û Rojnamegerî’yê qedandîye. Di navbera salên 1976 û 1980yî de li komeleyan û li taxan beşdarî xebatên civakî, siyasî û bîrdozî bûye; her wiha di derheqê mijarên bîrdozî, civakî, siyasî û rêxistinî de li komeleyên Kurd ên li Enqereyê semînerên perwerdeyê dane. Encax piştî darbeyê, ew jî hatiye dîlgirtin; ji aliyê pergala 12ê Îlonê ve bi xedarî hatiye îşkencekirin û bi cezayê darvekirinê hatiye darizandin. Bi biryara Dadgeha Bilind (Daniştay) çûye ser karmendîyê (Midûrîya Karên Rêveberiya Dadgehê)...


Leylana Sidîq

Nivîskar Leylana Sidîq di sala 1979ê de li gundekî Licê ku navçeya Amedê ye, ji dayîk dibe. Dibistana seretayî li navenda Amedê dixwîne. Piştî qedandina dibistana seretayî, ji ber sedemên malbatî mala xwe bi malbatî bar dikin Stenbolê. Ji ber zextên li ser xwendevanên Kurd ên li dibistanên Stenbolê nikare perwerdehîya xwe berdewam bike. Piştî gelek salan bi rêya zewacê vedigere Amedê û li wir perwerdeyîya xwe ya nîvco temam dike û dibistana bilind dixwîne...


Azad Zal

Lêkolîner, nivîskar, helbestvan, rojnameger, wergêr û rexnegirê wêjeyî Azad Zal, di 8ê Adara 1972yan de li Gundê Çawuşelîkeya (Çawişelikya / Çavşeliqya; navê kevin Gulamîran) ku bi navçeya Sûrê ya Amedê ve girêdayî ye hatîye dinyayê. Lawê Hesîbe û Emîn e. Ji alîyê dê de ji gundê Farqîna Amedê Şêxdawûdan,  ji Mala Qolê ye.  Ji alîyê bavê de ji Kerxa Zirka û Zozinca Amedê ji mala Emer Keya ye.